हेर, डाक्टरी विद्यार्थीको विजोग !

कोही डाक्टरी पढ्दैछ भने सामान्यतयाः उसलाई पढाई कस्तो छ भनेर सोधिँदैन ? सोचिन्छ, कमजोर भए के डाक्टरी पढ्थ्यो र ? नेपालमा चिकित्साशास्त्र अध्ययन गर्ने विद्यार्थीमाझ अब सोध्नै पर्ने नयाँ प्रश्न थपिएको छ, ‘पास भयौ त ?’ त्रिभुवन विश्वविद्यालयका मानविकी र शिक्षा संकायमा भन्दा बढी प्रतिशत विद्यार्थी चिकित्साशास्त्रमा फेल हुन थालेपछि नेपालको चिकित्साशास्त्रको अध्ययन र अध्ययनरत विद्यार्थीको क्षमतामाथि नै प्रश्न उठ्न थालेको छ ।


निजी क्षेत्रका कतिपय मेडिकल कलेजको परिणाम हेर्ने हो भने लाग्दछ यहाँका विद्यार्थी पढाईले होइन, केवल भाग्यले मात्रै पास हुन्छन् । यस्तो दयनीय हालत हुँदा पनि विद्यार्थी, अभिभावक, कलेज सञ्चालक र विज्ञले समेत चासो दिएका छैनन् । मेडिकल शिक्षाको गुणस्तरलाई लिएर खुल्न चाहने थोरै मात्रै विज्ञहरुले विद्यार्थी अनुत्तीर्ण हुनुको कारण समग्र मेडिकल शिक्षाको क्षेत्रमा व्याप्त विकृतिसँग जोडेर हेर्नुपर्ने बताउँछन् ।


नेपालमा त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्र्तगत ९ वटा र काठमाडौं विश्वविद्यालय अन्र्तगतका ८ वटा मेडिकल कलेजमा झण्डै दुई हजारको हाराहारीमा विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । यो संख्या हेर्दा प्रत्येक वर्ष औसतमा ४० प्रतिशतको हाराहारी मात्रै विद्यार्थी पास हुने गरेका छन् । कलेज अनुसार हेर्ने हो भने २५ प्रतिशत भन्दा बढी विद्यार्थी पास गराउन नसक्ने कलेजको संख्या धेरै छ ।


कसरी आयो यस्तो नतिजा ?
मेडिकल कलेजको पढाई कति नाजुक छ भन्ने हेर्न केही दिनअघि मात्रै सार्वजनिक भएको काठमाडौ विश्वविद्यालय अन्र्तगतका मेडिकल कलेजको प्रथम बर्षको नतिजा मात्रै हेरे पुग्छ । सो नतिजाअनुसार सबैभन्दा बढी विद्यार्थी राजधानीको जोरपाटीस्थित नेपाल मेडिकल कलेजमा फेल भए  । सो कलेजबाट १ सय ५० जना विद्यार्थी परीक्षामा सहभागी भएकोमा १ सय ७ जना फेल भएका थिए । विराटनगरस्थित नोबल मेडिकल कलेजबाट परीक्षा दिएका एक सय ५० मध्ये ४८ जना मात्रै पास भए । पाल्पाको लुम्बिनी मेडिकल कलेजका सय विद्यार्थी परीक्षामा सहभागी भएकोमा ६९ जना फेल भए । त्यसैगरी काठमाडौं मेडिकल कलेजका ६९,  कलेज अफ मेडिकल साइन्सेस भरतपुरका ४१ , मणिपाल मेडिकल कलेजका ४३, नेपालगन्ज मेडिकल कलेजका ८३ र केयुका ११ जना विद्यार्थी फेल भएका छन् ।
तीमध्ये नेपाल मेडिकल कलेजका ६४, नोबलका ४१, लुम्बिनी पाल्पाका २७, केएमसीका ४१, भरतपुरका ३७, मणिपाल मेडिकल कलेजका २६, नेपालगन्जका ६४ र केयुका १० विद्यार्थी दुई भन्दा बढी विषयमा फेल भएका छन् । दुई भन्दा बढी विषयमा फेल भएकाहरुले ‘ मौका परीक्षा’ समेत दिन पाउँदैनन् । यस्ता विद्यार्थी अन्य वर्षमा लगातार पास भए पनि पढाई एक वर्ष ढिलो सकिन्छ ।
एमबिबिए दोस्रो वर्षको परीक्षाफल पनि झण्डै उस्तै छ । दोस्रो बर्षको परीक्षामा नेपालगञ्ज मेडिकल कलेजबाट सबैभन्दा बढी ५२ विद्यार्थी फेल भएका छन् । त्यसैगरी बढी फेल हुनेमा मणिपाल मेडिकल कलेज पोखराका ३९, लुम्बिनी मेडिकलका २१, काठमाडौं मेडिकल कलेजका १६, नोबल मेडिकल कलेज विराटनगरका ८, कलेज अफ मेडिकल साइन्सेस भरतपुरका ८ र नेपाल मेडिकल कलेज काठमाडौंका ३ जना विद्यार्थी फेल भएका छन् ।
तुलनात्मक रूपमा हेर्दा समग्र नतिजा काठमाडौं विश्व विद्यालयतर्फ भन्दा त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्र्तगतका कलेजहरु अगाडि भए पनि कतिपय  सो विश्वविद्यालय अन्तर्गतको केही कलेजको नतिजा अवस्था झन् नाजुक छ । अघिल्लो वर्ष मंसिर÷पुष महिनामा सञ्चालित नतिजाअनुसार महाराजगञ्जका ७२ मध्ये १६ विद्यार्थी फेल भएका थिए । निजी मेडिकल कलेजतर्फ ९ सय ३५ उपस्थित भएकोमा ३ सय ४५ मात्रै पास भएका थिए ।
दोस्रो वर्षको परीक्षामा महाराजगञ्ज क्याम्पसका ७० उपस्थित भएकामध्ये ४९ जना मात्रै पास भएका थिए । त्रिविअन्तर्गतका मेडिकल कलेजका ६० प्रतिशत विद्यार्थी फेल भएका थिए । दोस्रो वर्षतर्फ ५६ प्रतिशत विद्यार्थी पास भएका थिए । दोस्रो वर्षमा निजीतर्फ ६ सय ८४ विद्यार्थी उपस्थित भएकोमा ३ सय ७७ मात्रै पास भएका थिए । त्रिविअन्तर्गत महाराजगञ्जपछि किस्टको नतिजा राम्रो छ । किस्टमा पहिलो वर्षमा ६५ प्रतिशत र दोस्रो वर्षमा ८० प्रतिशत विद्यार्थी पास भएका थिए ।
त्रिवितर्फ नेशनल मेडिकल कलेजको अवस्था सबैभन्दा नाजुक छ । जसमा २५ प्रतिशत विद्यार्थी मात्रै पास भएका थिए । त्यसैगरी कमजोर नतिजा देखिएकामध्ये अन्यमा जानकी मेडिकल कलेजका २७ प्रतिशत र भैरहवास्थित युनिभर्सलका ३५ प्रतिशत मात्रै विद्यार्थी उत्तीर्ण भएका थिए । दोस्रो वर्षमा भने यी कलेजका ५० प्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण भएका छन् ।
विद्यार्थी छनोट नै गलत
नेपालमा मेडिकल कलेजलाई जथाभावी सम्बन्धन दिने र ती कलेजले कोटा बढाउन प्रत्येक निकायमा गर्ने ‘माल प्राक्टिस’ले मेडिकल शिक्षालाई निकै महँगो बनाएको छ । छात्रवृत्ति बाहेकका कोटाहरू कलेजहरुले मोलतोलमा बेच्छन् । बिक्रीका आधार तोकिएभन्दा बढी शुल्क दिने र एकमुष्ट बुझाउन सक्ने विद्यार्थी मात्र कलेजको पहिलो रोजाईमा पर्छन् । ‘पहिलो चरणमा एकमुष्ट पैसा दिएपछि जस्ता विद्यार्थी पनि लिन्छन्, अनि कोटा बाँकी रहेपछि आर्थिक रूपमा कमजोर विद्यार्थी फेरि थोरै पैसामा लिन्छन् ’ मेडिकल काउन्सिलका एक सदस्य भन्छन् ‘ विद्यार्थी छनौटमै आर्थिक कुरालाई प्राथमितामा राखेर कमाउने काम शुरु गरेपछि कहाँ इथिक्स र मूल्य मान्यताको कुरा लागु हुन्छ ?’
मेडिकल अध्ययनकालागि तोकिएका आधारभूत प्रावधान सहज छन् । नियमअनुसार १२ कक्षामा विज्ञान, अंग्रजी र गणित विषयमा कम्तिमा ५०÷५० अंक र कुलमा ५० प्रतिशत अंक ल्याएपछि कुनै पनि विद्यार्थी मेडिकल पढ्न योग्य हुन्छ । त्यही आधारमा विद्यार्थीले विश्वविद्यालयमा प्रवेश परीक्षा दिन पाउँछन् । काठमाडौ विश्वविद्यालयमा त झण्डै एक हजार कोटाका लागि २ हजार जति विद्यार्थीलाई प्रवेश परीक्षामा पास गराइन्छ । पैसालाई प्राथमिकतामा राखेर यसरी विद्यार्थी छनोट गर्ने प्रवृित्तले पनि नतिजा खस्काउँदै लगेको विज्ञहरुको भनाइ छ । ‘एसएलसीमा सबैभन्दा राम्रो नतिजा ल्याएका विद्यार्थीलाई आफ्नो कलेजमा ल्याउन उच्च माविले प्रतिस्पर्धा गरेको सुनिन्छ । तर मेडिकल कलेजले यस्तो गरेको कहिल्यै सुनिदैन’ अर्का एक विज्ञ भन्छन् ।


नेशनल सेन्टर फर हेल्थ प्रोफेसन्स एजुकेशन सेन्टरका कार्यकारी निर्देशक डा.जगदिशप्रसाद अग्रवाल राम्रो नतिजाका लागि अब्बल विद्यार्थी छनोट पहिलो सर्त भएको बताउँछन् । ‘पहिला विद्यार्थी नै राम्रो चाहियो, अनि अन्य कुरा आउँछन्’ डा.अग्रवालले भन्छन्, ‘नेपालमा आइओएमबाहेकका कलेजले यसमा ध्यान दिएको पाइँदैन ।’
स्रोतका अनुसार केयूमा त प्रवेश परीक्षामा नाम निकाल्नकालागि समेत दलाल परिचालन हुने गरेका छन् । कतिपय अवस्थामा शैक्षिक परामर्शका नाममा खुलेका संस्थाहरुले मध्यस्थता गरेर सबै चाँजोपाँजो मिलाइ दिन्छन् । प्रवेश परीक्षामा राम्रा विद्यार्थीसँगै बसाएर भए पनि पास गराएर डाक्टर पढ्ने वातावरण कन्सल्ट्यान्सीले बनाइदिन्छन् । जानकारहरू हरेक मेडिकल कलेजमा करिब ४० प्रतिशत विद्यार्थी सामान्य क्षमताका भए पनि पैसा र शक्तिकै भरमा भर्ना हुने गरेको बताइन्छ । केयूअन्तर्गत प्रवेश परीक्षामा एक नम्बरमा नाम निस्किएको विद्यार्थीसमेत कलेजबाट दिने परीक्षामा फेल भएको विश्वविद्यालय स्रोतको भनाई छ ।
बाबुआमाको लहड


जानिफकारहरुका अनुसार नेपालका मेडिकल कलेजमा अध्ययन गर्न आउने ५० प्रतिशत विद्यार्थीले मात्र आफ्नो व्यक्तिगत रुची र हुटहुटीका कारण यो विषय छनौट गर्छन् । अधिकांश विद्यार्थी अविभावक एवं समाजिक मनोविज्ञानका ‘लोकाचार’ र अपेक्षा पूरा गर्न  डाक्टरी पढ्न बाध्य छन् । ‘एकातिर नचाहेरै पढ्नुपर्छ, अर्कोतिर विषय पनि अप्ठेरै हुन्छ ’ काउन्सिलका ती सदस्य भन्छन् ‘अनि विद्यार्थी फेल भएपछि झन् लाजमर्दो स्थिति आउँछ, तनाब छल्न मदिरा खान्छ, गाँजा खान्छ र झन् पढाई विग्रिन्छ ।’


अधिकांश विद्यार्थी सम्पन्न परिवारका भएकोले पनि विद्यार्थीलाई आर्थिक अभाव हुँदैन । यसले पनि विद्यार्थी बिग्रिने संभवना निकै हुने नेपालगञ्ज मेडिकल कलेजका सञ्चालक एवं निजी मेडिकल तथा डेन्टल कलेज एसोशियसनका अध्यक्ष डा.सुरेशकुमार कनौडिया बताउँछन् । भित्री इच्छाले नपढेपछि विद्यार्थीहरु अनुशासनहीन समेत हुने र शिक्षकलाई नटेर्ने हुन्छन् । महाराजगञ्ज मेडिकल कलेजका पूर्व क्याम्पस प्रमुख डा.रामप्रसाद उप्रेतीका अनुसार कतिपय विद्यार्थीले आमाबुबाको करले पढेको हुनाले आफैं पास हुन नसक्ने बताउँछन् । भन्छन् ‘विद्यार्थी नै भन्छन् हामी बरु बिरामी छुदैनांै, पास गराइदिनुप¥यो ।’


खडेबाबा प्राध्यापकको भर


नेपालका मेडिकल कलेजहरुमा काउन्सिल निर्देशिकाले तोकेको मापदण्ड अनुसार प्राध्यापक नै पर्याप्त छैनन् । त्यसमा पनि एनाटोमी र फिजियोलोजी विषयका प्राध्यापक निकै कम छन् । नेपालकै प्राध्यापकहरुले ठेक्कामा लिएर केही हप्तामै देशभरीका कलेजमा कोर्स पूरा गर्ने गरेको कलेज सञ्चालकहरु नै बताउँछन् । दुर्गम ठाउँ र राजधानी बाहिरका मेडिकल कलेजहरुमा अन्य विषयका प्राध्यापक पनि पाउँन गाह्रो छ । आफू नै भर्खर पढाई सकेका चिकित्सकहरु नै अधिकांश मेडिकल कलेजका फुलटाइमर हुन् ।
काउन्सिलको टोली अनुगमनमा जाने समयमा देखाउनकालागि मात्रै ल्याएर राखिने ‘खडेबाबा’ प्राध्यापक देखाएको भरमा शिक्षाको गुणस्तर सुधार हुन नसक्ने चिकित्सकहरु बताउँछन् । ‘पर्याप्त शिक्षक राखेर राम्रो गरी पढाइरहेको भए कसरी विद्यार्थी पास हुन्छन् त ?’ महाराजगञ्ज क्याम्पसका पूर्व क्याम्पस प्रमुख डा.रामप्रसाद उप्रेती भन्छन्, ‘यो हिसावले हेर्दा त विद्यार्थी मात्रै होइन शिक्षक फेल भएका हुन् ।’
कमजोर पूर्वाधार
विद्यार्थीको पठनपाठन राम्रो हुनकालागि कक्षाकोठा, पढ्ने वातावरण, अस्पताल, पुस्तकालय, ल्याब, स्किल ल्याबलगायकका पूर्वाधार पर्याप्त हुनुपर्ने डा.अग्रबाल बताउँछन् । काउन्सिलको निर्देशिकाले पनि मेडिकल कलेजहरुमा यी कुरा हुनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । तर काउन्सिलका अधिकारीको ध्यानसमेत कलेजहरुमा त्यस्तो पूर्वाधार तयार पार्न लगाउनतिर केन्द्रित भएको छैन । कलेजहरुले समेत शैक्षिक पूर्वाधार विकासतिर भन्दा सरकारी अधिकारीलाई आर्थिक प्रलोभनमा पारेर निर्देशिका छल्नतिर जाने गरेको भुक्तभोगीहरु बताउँछन् । कलेजका होस्टलदेखि अन्य भौतिक पूर्वाधार एवं वातावरणसमेत अध्ययनमैत्री हुनुपर्नेमा अधिकांश कलेजमा यस्तो गुणस्तर छैन ।
बिरामी देख्न नपाउनु


पहिलो र दोस्रो वर्षको नतिजामा ‘बेड साइड लर्निङ’ अर्थात् विरामीको सामिप्यमा रहेर गरिने सिकाइले महत्व नराखेपनि गुणस्तरीय चिकित्सक उत्पादनका लागि कलेजका शिक्षण अस्पतालमा विरामीको संख्या कति छ भन्ने कुराले ठूलो महत्व राख्छ । विज्ञहरु भन्छन् ‘चिकित्साशास्त्रको पढाई भनेको प्रयोगात्मक अभ्यासमा आधारित नै हुन्छ ।’ राम्रो विद्यार्थी तयार हुनकालागि बरिष्ठ चिकित्सकहरुको मातहतमा रहेर वेड साइड लर्निङ गर्नुपर्छ । नेपालमा राम्रो नतिजा देखिएका कलेजहरु शिक्षण र केयूको धुलिखेल अस्पतालबाहेक अन्य थोरै मात्रै मेडिकल कलेजका विद्यार्थीले बिरामीसँग पर्याप्त सान्निध्यता पाउँछन् । थपिँदै गएका मेडिकल कलेज र चिकित्सकको बढ्दो संख्याले नेपालीलाई खुसी थपेको होला । तर, अध्ययन अध्यापनमा देखिएको असन्तुलित परिणाम भने चिन्ताको विषय बनेको छ ।
फेल हुनु राम्रो हो

डा सुरेशकुमार कनौडिया
अध्यक्ष, मेडिकल कलेज एशोसिएसन
आधुनिकीकरणको प्रभाव मेडिकल विद्यार्थीमा पनि परेको छ । विद्यार्थीहरू सम्पन्न परिवारका हुने भएकाले पकेट खर्च धेरै हुन्छ । नेपालमा मदिरा सामान्य भैसकेका कारण पनि पैसा हुने विद्यार्थीमा यस्तो कुलतको खतरा हुन्छ । कतिपय यस्ता विद्यार्थी कारवाही पछि सुध्रिएका पनि छन् । नेपालगन्ज मेडिकल कलेजका एक विद्यार्थी लागू औषध प्रयोगका कारण  एचआइभी संक्रमित भएका थिए । विद्यार्थीले पढाइभन्दा मनोरञ्जनमा बढी ध्यान दिन्छन् । विद्यार्थीको क्षमता बढी भएपनि आधुनिक प्रविधिले उनीहरुको ध्यान अन्तै केन्द्रित हुने  गरेको छ ।
अर्को कुरा फेल हुनु राम्रो हो, यसले विद्यार्थीमा सजगता पैदा गर्छ । यसले सजिलो तरिकाले पास भइँदैन भन्ने सन्देश पनि दिएको छ । विद्यार्थीहरू क्षमता नभएर भन्दा पनि मेहनत कम गरेर फेल भएका हुन् ।


शिक्षक पनि फेल




डा रामप्रसाद उप्रेती
पूर्व क्याम्पस प्रमुख, आइओएम
पहिला योग्यता भएकाले डाक्टरी पढ्थे, अहिले पैसा भएकाले डाक्टरी पढ्छन् । पहिला डाक्टरलाई सम्मान गर्थे, अहिले हातपात गर्छन् । अहिलेको वास्तविक अवस्था यही हो ।
अहिले कतिपय मेडिकल कलेजका विद्यार्थीले बरु हामी बिरामी छुदैनौं, बुवाले कर गरेर पढेको हो, जसरी भएपनि पास गरिदिनु प¥यो भन्छन् । विद्यार्थीलाई मात्र खराब भए, पढेनन् भनेर दोष दिएर हँुदैन । बाहिरी समाजको प्रभाव यिनमा पनि परेको छ । कलेजका डनहरुलाई पनि कारवाही हुन सकेको छैन । दण्डहिनताको असर विद्यार्थीमा पनि देखिएको हो ।


चिकित्शाशास्त्रमा प्रतिस्पर्धामा विद्यार्थी आउने भएको शत प्रतिशत पास हुनुपर्छ । अहिलेको परिणाम हेर्दा विद्यार्थी फेल भएको होइन शिक्षक भएका हुन् । अर्को कुरा औषधि कम्पनीले पनि विद्यार्थी बिगारेका छन् । कम्पनीहरुले आफ्नो प्रभावमा पार्न अहिलेदेखि नै जाँड पार्टी दिन शुरु गर्छन् । खुवाउने र खाने प्रवृत्तिले पनि बिग्रिएका छन् ।  परीक्षा प्रणाली, योग्यता, शैक्षिक प्रणाली, कलेजको कमजोरी के कारणले हुन्छन्, अध्ययन हुनुपर्छ ।
साठी प्रतिशत विद्यार्थी कुलतमा



– लुिम्बनी मेडिकल कलेज तथा शिÔण अस्पताल पाल्पामा एमबिबिएस दोस्रो वर्Èमा अध्यनरत प्रदीप भुसाल गत मंसिर १७ मा मृत अवस्थामा भेटिए । प्रहरीले आत्महत्याको आशंका ग¥यो । तर परिवार आत्महत्यामा सहमत छैन ।

–नेपालगञ्ज मेडिकल कलेजमा अध्ययरत एक विद्यार्थी लागू औषधको कुलतमा थिए । उनले सिरिन्जको प्रयोग गर्ने बानीले एचआइभी संक्रमणको अवस्थामा पु¥यायो । सिरिन्ज साटासाट गर्ने क्रममा उनी संक्रमित भए ।

– नोबल मेडिकल कलेज विराटनगरमा एमबिबिएस दोस्रो वर्षमा अध्यनरत सुधिर भट्टराईले केही वर्षअघि आत्महत्या गरे । परीक्षाको मुखमा शुल्कको बिषयलाई लिएर कलेजले  दबाब दिएपछि उनले आत्महत्या गरेको सहपाठीहरुको भनाई छ ।

माथिका तीन प्रसंगले नेपालमा मेडिकल कलेजमा रहेका विकृति र विसंगति झल्काउँछन् । पैसाका भरमा पढ्न पाउने र बाबुआमाले पनि छोराछोरीको इच्छाविपरीत पढाउनाले मेडिकल शिक्षामा विकृति बढ्न लागेको विज्ञहरुको भनाइ छ ।
नेपालका अधिकांश मेडिकल कलेज र तिनका छात्रावास बिस्तारै लागू औषध प्रयोग गरिने सुरक्षित ठाउँ बन्न पुगेका छन् । मेडिकल शिक्षामा भित्रिएको अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा र पैसा भएपछि डाक्टरी पढ्न सकिने भएकाले यस्ता विकृति मौलाएको बरिष्ठ चिकित्सकहरु बताउँछन् ।


महँगो शुल्कका कारण क्षमतावान विद्यार्थीले पढ्न नपाउने तर पैसा खर्च गर्नसक्ने अभिभावकले जति खर्च गरेर भएपनि सन्तानलाई डाक्टर बनाउनै पर्ने सोचले यस्तो अवस्था आएको हो ।  ‘क्षमता नभएपनि धनीहरुले इज्जतकालागि छोराछोरीलाई डाक्टर बनाउन चाहन्छन् भने केही परिवार दाइजोकै लागि मात्र पनि मेडिकल शिक्षामा आकर्षित हुन्छन्’, एक चिकित्सक भन्छन्, ‘क्षमता र रुची नभएका मान्छेलाई पढ्नै पर्ने बनाइउपछि तिनीहरू कुलतमा लाग्छन् ।’ प्राध्यापकसमेत रहेका ती चिकित्सक इच्छाबिपरीत पढ्नुपर्दा विद्यार्थीहरू कुलतमा फस्ने गरेको बताउँछन् । यसले गर्दा मेडिकल शिक्षा दिने काममा मात्र नभएर धेरै कलेजका विद्यार्थीको मानसिकतासमेत विकृति बढ्दै गएको उनको भनाइ छ ।


पढ्ने क्षमता नहुने र पैसा बढी हुने यस्ता विद्यार्थी क्यासिनो, डान्सबार र लागू पदार्थका अखडामा रम्ने गरेको पाइएको छ ।  ‘मदिरा सेवन गरेर छात्रावासमै हुने झगडा त दैनिक जसो नै देखिन्छन्’, मेडिकल कलेजका एक सञ्चालक भन्छन् । ती सञ्चालकका अनुसार एमबिबिएस पढ्ने ४० प्रतिशत विद्यार्थी धूमपानका अम्मली छन् । ‘हरेक मेडिकल कलेज र छात्रावासको सेरोफेरोमा गर्लफ्रेन्ड र व्वाइफ्रेन्डका नाममा जोडी बनेर बसेका देखिन्छन्’ ती सञ्चालक भन्छन् ‘सामाजिक विकृति निम्त्याएको भन्दै स्थानीयवासीले गर्ने उजुरी त सामान्यजस्तै भइसक्यो ।’


नेपाल चिकित्सक संघको जर्नलमा केही समयअघि प्रकाशित एक अध्ययन प्रतिवेदनमा आधारित लेखले समेत विद्यार्थीमा बढ्दो विकृतिको उजागर गरेको छ । सो आलेखमा उद्धृृत गरिएको तथ्य अनुसार मेडिकल कलेजका  ६० दशमलव ३ प्रतिशत विद्यार्थीले लागूपदार्थ प्रयोग गर्ने गरेका छन् । जसमा ५७ दशमलव ६ प्रतिशतले रक्सीजन्य पदार्थ, २७ दशमलव ५८ प्रतिशतले सूर्तिजन्य पदार्थ र १२ दशमलव ८ प्रतिशतले गाँजा र भाङ प्रयोग गर्ने गरेको देखाइएको छ ।

यो अध्ययन चिकित्सा विज्ञान अध्ययन प्रतिष्ठान महाराजगन्ज, काठमाडांै मेडिकल कलेज, नेपाल मेडिकल कलेज र काठमाडौं मेडिकल कलेज धुलिखेलमा भएको थियो । अध्ययनले प्रथम बर्षमा अध्ययनरत ५५ दशमलव ७८ र अन्तिम बर्षमा अध्ययनरत ६५ दशमलव ८६ प्रतिशतले लागूपदार्थ प्रयोग गर्ने गरेको देखाएको छ ।
त्यसैगरी नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्को अप्रिल २०१० मा प्रकाशित अध्ययनले पनि झण्डै ५० प्रतिशत विद्यार्थी लागू पदार्थको कुलतमा रहेको देखाएको छ । डा. निवश बुढाथोकीले ५ सय १० विद्यार्थीमा सो अध्ययन गरेका थिए । एमबिबिएस र बिडिएस तेस्रो बर्षमा अध्ययनरत आठ मेडिकल तथा एक डेन्टल कलेजका ५ सय १० विद्यार्थीमा अध्ययन गरिएको थियो ।

अध्ययनले कूल ४९ दशमलव ६ प्रतिशतले लागूपदार्थ प्रयोग गर्ने गरेकोमा ५२ दशमलव ३ प्रतिशतले रक्सीजन्य पदार्थ, ५५ प्रतिशतले सूर्तिजन्य पदार्थ, ६५ दशमलव ७ प्रतिशतले लागूऔषध प्रयोग गर्ने गरेको देखाएको छ । विद्यार्थीले पढाइबाट दिक्दार भएर तथा साथीको दबाब र रमाइलोका लागि प्रयोग लागू पदार्थ प्रयोग गर्ने बताएका छन् ।
डाक्टर बन्न लागेका विद्यार्थीका यस्ता क्रियाकलापलाई नजिकबाट नियालिरहेकाहरुले त यस्ता पनि डाक्टर हुन्छन् भनेर चिकित्सा पेशाप्रतिको विश्वाससमेत कम गराएको विज्ञहरु बताउँछन् । ‘रक्सी खाएर जथाभावी हल्ला गर्ने र खुला रुपमा जोडी बनेर बसेको देखेपछि त्यस्ताले कसरी डाक्टरको काम गर्लान् भन्दै अस्पताल जान नमान्ने क्रम पनि बढिरहेको छ’, काउन्सिलका एक अधिकारीको प्रतिक्रिया छ ।


मेडिकल कलेजहरुमा अघिल्लो ब्याचको विद्यार्थीले कनिष्ठलाई आपत्तिजनक ढंगले ¥याक गर्ने, चुरोट र गाँजा खान दवाव दिने र धम्क्याउने प्रवृत्ति पनि बढेर गएको छ । कतिपय मेडिकल कलेजमा त विद्यार्थी समूहबीच ‘ग्याङ फाइट’समेत हुने गरेको छ । मेडिकल कलेजका यस्ता विकृतिले अब्बल छात्रछात्रा भने जहिले पनि मारमा पर्ने गरेका छन् । यस्तो विकृतितर्फ कलेज प्रशासनको ध्यान नजाने हो भने मेडिकल शिक्षा शैक्षिक प्रमाण पत्रकालागि मात्र सीमित हुने खतरा पनि बढ्न थालेको छ ।


इच्छाविपरीत पढाउँदा फ्रस्टेसन



डा. जगदिशप्रसाद अग्रवाल


कलेजका विद्यार्थीमा अनुशासन छैन । यसले भोलिका दिनमा नराम्रो असर गर्छ । गुणस्तरीय शिक्षा भनेको पढाई मात्र होइन, नैतिक र आचारसंहितामा रहेर इमान्दारीपूर्वक गरिने अभ्यास पनि हो । छोराछोरीलाई उनीहरूको इच्छाबिपरीत पढाउँदा फ्रस्टेसन भएर पनि उनीहरू कुलतमा लाग्न सक्छन् ।


बाबुआमाको दवावले



डा. हेमांग दीक्षित
प्रिन्सिपल, काठमाडौं मेडिकल कलेज


तनावले विद्यार्थीलाई विचलित पार्छ । उनीहरू बाबुआमाको दवावले पढ्न आएका हुन्छन् । अर्को समस्या ड्रग्सको सहज पहुँच पनि समस्या हो । यसका साथै साथी र संगतले पनि उनीहरू कुलतमा लागेका छन् ।


लहलहै



डा. महेश खकुरेल

यो अहिलेको मात्र समस्या होइन । हरेक होस्टलमा यस्ता विकृति पाइन्छन् । छुरा, रडले हान्ने र ग्याङ्गफाइट पनि गर्छन् । यसको प्रमुख कारण लहलहै नै हो ।
- स्वास्थ्य खबरपत्रिका, २०६९ माघ अंकमा प्रकाशित